Tổn thương thần kinh chầy

1. Nguyên nhân
Nguyên nhân theo Y học hiện đại |YHHĐ|

• Thường gặp nhất trong gãy đầu dưới xương chày có mảnh rời kèm sai khớp gối; tai biến trong kết hợp xương chày, can thiệp vào khớp gối;
• Tổn thương hở: Do vết thương hoả khí, tai nạn trong lao động và trong sinh hoạt;
• Tổn thương kín: Gặp trong tai nạn giao thông, thể thao, luyện tập quân sự: dây thần kinh bị bầm giập, kéo căng quá mức;
• Do bệnh lý: U dây thần kinh; viêm dây thần kinh; do nhiễm độc; đè ép, do viêm;
• Do thầy thuốc gây nên: Do tiêm truyền; garo kéo dài; tai biến trong phẫu thuật; do chiếu tia xạ kéo dài.

Nguyên nhân theo Y học cổ truyền |YHCT|: Do phong hàn, thấp nhiệt hay nhiệt độc hoặc chấn thương xâm phạm vào các kinh Thiếu dương và Dương minh, làm sự lưu thông của kinh khí mất điều hòa, kinh cân thiếu dinh dưỡng, không co lại được gây nên.

2. Hậu quả

• Hạn chế vận động, đi lại khó khăn;
• Giảm hoặc mất cảm giác bàn chân;
• Xuất hiện dị cảm ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày.

Điều trị không dùng thuốc
Nguyên tắc

• Giảm đau chống viêm, phòng chống sẹo hóa, teo cơ, co rút co, cứng cơ.
• Kích thích phục hồi, tăng dẫn truyền thần kinh.
• Phục hồi tầm vận động của cẳng chân, cổ chân và bàn chân
• Phục hồi các hoạt động chức năng hàng ngày như đi lại, lên xuống cầu thang, đứng lên ngồi xuống..
• Tổn thương kín cần điều trị bảo tồn tích cực. Nếu sau 1-2 tháng điều trị không kết quả thì cần nghiên cứu điện thần kinh xem có thể phẫu thuật được không

Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng:

1. Nhiệt trị liệu: vùng cẳng chân bị tổn thương: Có thể chọn một trong các phương pháp nhiệt sau: Hồng ngoại, đắp paraphin hoặc bùn khoáng, từ trường nhiệt

2. Châm cứu các huyệt: A thị, Dương lăng tuyền, Túc tam lý, Giải khê, Túc lâm khấp, Thái xung, Bát phong, Huyết hải, Cách du.

3. Cách châm cứu: châm ở các huyệt này, thường không có được cảm giác đắc khí, nên châm phải vê mạnh, phải đợi khí (tức là phải vê lâu hơn chi không liệt đến khi bệnh nhân có cảm giác);

• Lưu kim 15-20 phút. Trong thời gian lưu kim cứ 5-10 phút vê kim lại một lần;
• Liệu trình: mỗi ngày châm 1 lần lưu kim từ 15-20 phút. Trong thời gian lưu kim cứ 5-10 phút vê kim lại một lần.
• Đợt điều trị 7-10 ngày, nghỉ 2-3 ngày lại châm đợt khác kết hợp xoa bóp, thủy châm.

4. Điện phân dẫn thuốc chống viêm giảm đau như Natrisalicylat 3% hay Nivalin đặt tại vùng tổn thương;

5. Siêu âm hoặc siêu âm dẫn thuốc dòng xung vùng tổn thương;

6. Điện xung dòng kích thích phục hồi thần kinh cơ: Faradic, Diadinamic, dòng giao thoa…;

7. Xoa bóp sâu vùng cẳng chân, bàn chân bên tổn thương: Vào tuần thứ sáu, rất có hiệu quả do tránh được sơ, sẹo dính, kích thích phục hồi nhanh;

8. Tập luyện: Đặc biệt quan trọng trong điều trị phục hồi, đề phòng biến chứng. Các bài tập thụ động, chủ động theo tầm vận động, vận động có kháng trở tùy thuộc vào mức độ tổn thương hay tiến triển của bệnh. Có thể sử dụng tập có kháng trở với các mẫu vận động cổ chân, bàn, ngón chân.

Trong trường hợp nối dây thần kinh, khi vận động cần:

• Bất động khớp ở dưới vị trí tổn thương ở tư thế trung tính bằng máng bột trong 03 tuần, kết hợp tập chủ động các khớp không liên quan.
• Từ 3-5 tuần: Tập vận động nhưng tránh căng đầu dây thần kinh bị khâu nối. Tập 3 – 4 lần /ngày xen kẽ hoạt động trị liệu.
• Tuần 6-8: Có thể áp dụng kỹ thuật PNF với các mẫu vận động của khớp gối, khớp cổ chân, bàn chân.
• Tuần 8-10: Vận động tập có đề kháng tăng dần. Nếu tầm vận động không đạt thì dùng phương pháp kéo giãn thụ động và làm máng bột kéo giãn tăng tiến.
• Nẹp cẳng – cổ chân bàn chân giúp phòng biến dạng bàn chân, đi lại và di chuyển dễ dàng hơn

Nội khoa YHHĐ

• Dòng Acetaminophen (paracetamol, Efferalgan codeine, Ultracet). Chỉ nên dùng ngắn ngày;
• Dòng chống viêm giảm đau không steroid (NSAID): Dùng liều thấp, ngắn ngày. Cẩn trọng khi dùng cho bệnh nhân lớn tuổi, có tiền sử bệnh lý đường tiêu hóa, tim mạch hoặc suy thận mạn. Có thể dùng đường uống hay điện phân;
• Dòng thuốc kích thích phục hồi dẫn truyền thần kinh: Nucleofort CMP ống hay viên &Nivalin, tiêm bắp;
• Dòng thuốc giảm phù nề: Alphachymotrypsine;
• Các vitamin nhóm B như B1, B6, B12.

Nội khoa YHCT

Liệt dây thần kinh hông kheo trong do phong hàn

• Pháp điều trị: Ôn kinh tán hàn, điều hoà kinh khí các kinh Thiếu dương và Dương minh là chính;
• Thuốc: quế chi thang, độc hoạt ký sinh thang gia giảm.

Liệt dây thần kinh hông kheo trong do thấp nhiệt

• Pháp điều trị: Thanh nhiệt trừ thấp, điều hoà kinh khí các kinh Thiếu dương và Dương minh là chính;
• Thuốc: Bài thuốc Tam diệu hoàng gia giảm.

Thể liệt thần kinh hông kheo trong do Huyết ứ (chấn thương)

• Pháp điều trị: Hoạt huyết điều hoà kinh khí;
• Thuốc: bài thuốc tứ vật đào hồng gia giảm.

Các chấn thương vùng cẳng chân, bàn chân do tai nạn giao thông, tai lao động, sinh hoạt, tác động mạnh của vật sắc nhọn có thể gây tổn thương thần kinh chầy, mác. Vì vậy, khi sinh hoạt, làm việc, hoặc tham gia các hoạt động khác cần thiết sử dụng các trang thiết bị an toàn, bảo hộ nhằm hạn chế, phòng tránh các nguy cơ chấn thương;

Tổn thương thần kinh chầy, mác còn có thể là hệ quả của tai biến y khoa như: tiêm vào dây thần kinh, bó bột quá ngày, phẫu thuật… Do vậy, khi có vấn đề về sức khỏe nói chung hay bị tổn thương ở các vùng từ đầu gối trở xuống thì người bệnh nên đến các cơ sở khám chữa bệnh có uy tín để điều trị;

Kiểm tra sức khoe định kỳ nhằm phát hiện sớm và điều trị các bệnh lý có thể gây tổn thương thần kinh ngoại biên như: bệnh phong, u xơ thần kinh, đái tháo đường…;

Thực hiện chế độ dinh dưỡng lành mạnh ví dụ: khẩu phần ăn có nhiều rau xanh, quả tươi, các thực phẩm giàu vitamin nhóm B (ngũ cốc, cá, trứng, sữa…). Hạn chế các đồ uống có cồn vì việc sử dụng quá mức có thể gây tổn thương hoặc ngộ độc dây thần kinh;

Tập thể dục để nâng cao thể trạng;

Việc tham gia học, thực hành kĩ năng sơ cứu là điều cần thiết. Khi bị nạn có thể tự sơ cứu hoặc giúp đỡ người bị nạn khác đúng cách nhằm hạn chế các biến chứng.